Dürtü Nedir?
Hayatımızı sürdürebilmek için bazı temel gereksinimlerimiz vardır. Bu gereksinimler doyurulmazsa kendimizi gergin hissederiz. Gereksinimlerimizi doyurmak için bizi harekete geçiren dürtülerimizdir.
Dürtü, bireyi eyleme iten, bedenden, duygulanımdan veya dış etmenlerden kaynaklanan gerilim yaratan bir uyarandır. Bir dürtüyü bozukluk yapan durum ise o dürtüye ve onu gerçekleştirmeye engel olunamaması durumudur. Çocuk ruh sağlığında en önemli problemlerin başında dürtü kontrol bozukluğu gelir.
Dürtü Ne Zaman Başlar?
Bir bebek yaşamının ilk zamanlarında dürtüleri ile hareket eder. Ağlayarak ihtiyaçlarının karşılanmasını ister.Beklemeyi ve sabretmeyi bilmez. Zaman ilerledikçe anne babasının ve çevresinin etkileri ile dürtülerini kontrol edebilmeyi öğrenir.
Bir bebek, acıktığında ,üşüdüğünde, altını ıslattığında,uykusu geldiğinde ağlarsa, isteklerinin olması konusunda tutturursa, henüz neden sonuç ilişkisini düşünebilme ve empati kurabilme bilinci taşımadığını bildiğimiz için dürtülerine göre hareket etmesini kabul edebiliriz.
Ancak bebek, gelişim aşamalarını tamamlarken neden sonuç ilişkisini kurabilme yaşına geldiğinde davranışlarını kontrol edebilmesini bekleriz.Küçük yaşlarda çocuğun dürtülerini kontrol etmesi zor iken, yaş ilerledikçe kontrol daha da sağlıklı hale gelmeye başlar.
Dürtüsel Çocuğa Nasıl Davranılmalı?
Çocuk çevre ve toplum kurallarına uygun olmayan, zarar verici bir eylemde bulunduğunda olumsuz tepki alır ve bu davranışı sergilememsi gerektiğini öğrenir. Ancak dürtü kontrol problemi yaşayan çocuklar, bir eyleme başlamadan önce , o eylemin sonucunda neler olabileceğini düşünmeden hareket etme eğilimindedirler.
Olumsuz davranışları sonucu ceza alsalar bile, başlarına gelen üzücü ve kötü olaylardan ders çıkaramazlar.Uyarılar ve söylemler onların bu davranışlarını tekrarlamasını engelleyemez. İçinde bulundukları sosyal çevre,aileler, arkadaşlar çocuklara uymaları gereken kuralları bir şekilde hissettirir ve öğretir.Bazı çocuklar için dışarıdan gelen kurallara uymak ve içlerinden gelen çağrılara kulak tıkamak oldukça zordur.Sınırlanmak ve denetim altında tutulmak onlar için dayanılmazdır.
Temel sorun tüm uyarılar veya olumlu yaklaşımların karşılığının bu çocuklardan alınamamasıdır.
Çocuklarda Dürtüsellik
Dürtüsellik çocukların uyumlarını bozan en önemli davranış bozukluğudur.Bu çocuklar disipline olmadaki zorlukları sebebiyle kuralları sevmezler,otoriteye karşı gelirler.Kendi d üşündükleri ve bildikleri gibi dürtülerine göre davranmayı seçerler.Yaşıtlarıyla birliktelerken, olaylara aşırı tepki vermeleri, davranış ve sözlerle arkadaşlarını rahatsız etmeleri sebebiyle istenmeyen çocuk durumuna düşebilirler.
Dürtüselleğin Belirtileri Nelerdir?
Diğer çocuklarla oyun oynarken ya da bir grup etkinliğine katıldığında , oyunun kurallarını kendileri belirler, kuralları kendilerine göre yorumlar ve hep kendi isteklerinin olmasını arzu ederler.Sıklıkla başkalarının sözlerini keserler, karşılarında konuşanı dinlemezler,sıra beklemekte zorlanırlar,başladıkları işlerin sonunu getiremezler, sakarlıkları göze çarpar,dikkat eksikliği yaşarlar,çok yüksek ses ile konuşabilirler.
Sınırlandırmalar ve özgürlüklerinin kısıtlanması bu çocuklar için büyük bir problemdir. Bu çocuklar korkusuzlukları ve cesaretleri ile de dikkat çekerler. Davranışları, eylemleri ve iletişimleri konusunda oldukça cesurdurlar.Bu korkusuzluk otorite figürlerinin hiçe sayılması ve kabullenilmemesi anlamına da gelebilir.
Dürtü kontrol bozukluğu oluşumuna etken eden faktörler
Dürtü kontrol bozukluğu oluşumunda iki temel faktörden söz edilebilir. İlk faktör yapısal- biyolojik faktördür, yani genetik geçiş durumudur. Bu çocuklar yapısal olarak kendilerini durduramayan ,otoriteyi sevmeyen, sınırlandırılamayan çocuklardır.Yapılan incelemeler ve çalışmalarda , dürtü kontrolsüzlüğü yaşayan çocukların ailevi özelliklerine bakıldığında,çocukları ile doğru ilgilenen, anne-baba çocuk ilişkisinin iyi olduğu aile yapısında da çocuklarda dürtü kontrol problemi gözlemlenebildiği saptanmıştır.
Biyolojik-Genetik Yatkınlığı
Bu çalışmalarda dürtü kontrol probleminin biyolojik-genetik yatkınlığı ön plana çıkmıştır.Beyinde oto-kontrol merkezi dediğimiz dürtülerimizi kontrol eden işlem merkezinde fonksiyonel olarak bir problem söz konusu ise ,bu sıkıntıya sahip çocuklar dürtülerini kontrol etmekte zorlanmaktadırlar.
İkinci faktör; ailenin erken çocukluk döneminde çocuğa belli sınırlar koymaması, çocuğa disiplin kazandırmaması, doğru şekilde otorite koyamaması sebebi ile çocuğun sınır ve kural bilmeyerek , her isteğinin yapılması sonucu çocuğun bu yaklaşımları istismar etmeyi öğrenmesi de çocukta dürtü kontrol bozukluğunun gelişmesini sağlayabilir.
Aynı zamanda özdeşim yapılan uygunsuz aile modelleri , dürtü kontrolü olmayan anne ve baba , evde şiddetin ve çocuk için ağır cezaların olması , evde alkol kötüye kullanımı da dürtü kontrol bozukluğunu geliştirebilen nedenler olarak sıralanabilir.
Travmaların Etkileri
Suçlu ergenlerle yapılan bilimsel çalışmalarda dürtüsel davranışın çocukluk döneminde yaşanan travmaların neden olduğu zayıf benlik ve üst benlik yapısı ile ilişkili olduğu sonucuna varılmıştır. Dürtüsellik belirtileri genellikle 4-5 yaşlarında fark edilmeye başlar.Çocuğun okul dönemi geldiğinde dürtü kontrol bozukluğu belirgin hale gelir.Erkek çocuklarda kız çocuklarına oranla daha sık görülebilir.
Dürtü Kontrol Bozukluğu Olan Çocuk
Dürtü kontrol bozukluğu olan çocukta hiper- aktivite ve dikkat eksikliği görülme olasılığı da yüksektir. Dürtü kontrol bozukluğuna sahip çocuklarla iletişim kurabilmek için, bu çocukların anne baba ve öğretmenlerinin ; yumuşak ,anlayışlı,sabırlı ceza yerine ödüle odaklı, özellikle duygu paylaşımına dayalı bir tutum izlemeleri oldukça önemlidir.Ödüllendirmenin ve hafif cezaların doğru ve yanlış davranışın hemen ardından yapılması çocuğun davranışını geliştirebilmesi açısından önem taşır.
Dürtü Kontrol Bozukluğunda Tedavi Süreci
Dürtü kontrol bozukluğunda tedavi süreci ; uzman bir çocuk psikoloğu tarafından uygulanan ,ailenin dürtü kontrol bozukluğu ile ilgili doğru bilgilendirilmesi, ailenin ve çocuğun öğretmeninin-okulunun doğru yönlendirmesi, dürtü kontrol bozukluğunun yoğunluğuna göre medikal tedavi,mutlaka oto-kontrol sağlamaya ,empati kurmaya, çocuğun yaşadığı stres , öfke ve kaygı ile baş etme becerilerini geliştirmeye ve iç görü kazandırmaya yönelik psikolojik tedaviden oluşmaktadır.
Dürtü kontrol problemi yaşayan çocuklarda sosyal uyumsuzluk
Dürtü kontrol problemi yaşayan çocuklarda sosyal uyumsuzluk sıklıkla görüldüğü için bu çocukların kaygısı da yüksek olmaktadır.Bununla birlikte kaygı ve stres çocuğun dürtüselliğinide tetikleyen bir kısır döngüdür.Psikolojik destek her anlamda çocuğun yaşam kalitesini arttırmak adına alınmalıdır.
Dürtü kontrol bozukluğu
Dürtü kontrol bozukluğu sadece çocukluk döneminde yaşanmayan, hayat boyu devam eden bir problemdir demek doğrudur. Dürtü kontrol problemi olan çocuklar, erken dönemlerinde tedavi edilmezler ise yetişkinliklerinde ciddi problemler yaşayabilme ihtimalleri yüksektir.
Yetişkinlikte dürtüsel davranımlar
Yetişkinlikte dürtüsel davranımlar acı veren duyguları ya da yetersizlik yaşantılarını ortadan kaldırmak için sıkça kullanılır. Akademik başarısızlık, evlilik hayatında başarısızlık, sosyal iletişimde başarısızlık, depresyon DKB da sık karşılaşılan yetişkinlik problemleri olmakla beraber, alkol ve madde bağımlılığı, kumar,aşırı para harcama , şiddete eğilim, yeme bozuklukları vb. gibi davranış bozuklukları yaşayabilmektedirler.